Arı Türleri ve Çeşitleri Nelerdir

Dünya üzerinden birçok arı çeşidi bulunmaktadır. Bu çeşitlilik yaşadıkları ülkeye, bölgeye ve vücut yapılara göre isimler verilmiştir. Arı türleri bulundukların bölgenin bitki örtüsü ve iklim yapısına göre bal verimi, arının gelişimi ve görüntüsü değişiklikler arz etmektedir. Her bölgenin arısı farklılık gösterir, bir bölgede yaşayan arı diğer bölgede yaşamaz yaşasa bile aynı verim alamazsınız.

Dünya ve ülkemizdeki arı türleri ve çeşitleri nelerdir onları bir kaç maddeler halinde açıklamaya çalışalım:

1) Sarı Arı Türü: Sarı arı ırkının ana vatanı olarak bilinen yer İtalya ülkesinin Sicilya adası olarak geçmektedir. Görüntüsü ve arı peteği üzerindeki görünüşü itibari ile sakin arı çeşitleri arasından bulunmaktadır. Sarı arı türü hızlı çoğalma özelliğine sahiptir. Bu arı türü sert kış olan bölgelerde yaşama durumu yoktur. Genel itibari ile yağmacılık özelliği yaygın olup, oğul verimi düşüktür. Görünüşü itibari ile sakin bir yapıya sahip olan sarı arı ince yapılıdır. Sarı kitin tabakası ile kaplı olan vücudunda sarı kıllar mevcuttur. Karın altında bulunan şerit sayısına (3 şeritli 5 şeritli) göre iki tipi vardır.

Sarı bal arısında çoğalma ilkbaharda başlar sonbahara kadar devam eder. Sarı arı kışın fazla bal tüketir. Akdeniz Bölgesi iklimine ve bitki örtüsüne çok iyi uyum sağlamışlardır. Sarı bal arısının düzgün petek yapma içgüdüsü mükemmeldir. Kovanı temiz tutma içgüdüleri iyidir. Diğer arı çeşitlerine göre hastalıklara dayanıklıdırlar.

2) Siyah Arı Türü: (Apis Mellifera L.) Siyah arı ırkına aynı zamanda esmer arı ırkı da denilmektedir. Genel itibari ile dünyanın bir çok noktasında bulunmaktadır ama daha çok Avrupa ülkelerinde görülmektedir. Diğer arı ırkları ile melezleme yöntemi yapılarak daha fazla  verim elde edilmiştir. Görüntü itibari ile iri yapılı arılar kategorisinden yer almaktadır. Karın altı halkalarında sarı noktalar mevcuttur vücutları uzun ve seyrek kıllarla kaplıdır. Erkek arılardaki kıllar koyu kahverengi olup, nadirde olsa siyah kılda görülebilir.

Siyah arı türü, dili kısa olduğundan tohumlu bitki nektarından fazla yararlanamadığı için bazı yerlerde tercih edilmezler. Daha ziyade fundalık bitki örtüsü bulunan yerlerde çok çalışkan bir arıdır. Siyah arı, kışa dayanıklı olduğundan kışı sert geçen yerlerde tercih edilmektedir. Siyah bal arısının oğul vermesi zayıftır. Yavru verimleri fazla değildir. Gelişmeleri zayıftır. Yavru yerlerinde çok miktarda bal tutarlar. Açlıktan ölme ihtimali zayıftır. Çok tutumlu bir arı türleri sınıfındandır. Siyah bal arıları üstün bir yaşama gücüne sahiptir. Çok sinirli yapıya sahip olmaları saldırgan olduklarının bir göstergesidir. Toplu olarak düşmanlarına saldırma eğilimi mevcuttur. Kovandan kaçma riskleri vardır. Siyah arı yavru hastalıklarına ve bal mumu güvelerine karşı hassas olan arı türleri olarak bilinir.

3) Carniola Bal Arısı: Ülkemizde genel olarak karniyol bal arısı olarak bilinmektedir. Carniola bal arısının ana vatanı balkanlar bilinmektedir. İnce yapılı bir arı türü olup, uzun dile sahip bir arı türüdür. Vücudu kısa ve ince kıllarla kaplıdır. Carniola bal arılarının vücudundaki kitin tabakası koyu renklidir. Karın kısmı parlak renkli kısa kıllarla kaplıdır. Erkeklerdeki kıl renkleri griden kahverengi tonlara doğru değişiklik gösterir. Carniola bal arısının yavru verimleri yüksektir. Fazla oğul verme eğilimleri vardır. Geniş aile yapısına sahip olmak isterler. Polenleri yeteri miktarda olduğu sürece yavrulamaya devam ederler. Sonbaharda kolonideki sayıları hızla azalır. Kışları küçük aileler halinde geçirirler. Bu nedenle tüketimleri az olduğundan kışı rahat geçirirler. Tohumluk bitkilerden çok iyi yararlanırlar. Çok az propolis kullandıklarından kovanlar ve petekler temiz kalır.

Carniola bal arısı her türlü iklim koşullarına uyma özelliğine sahiptir. Diğer arı ırkları ile melezlemelerinden güçlü ve verimi yüksek arılar elde edilmektedir. Aynı zamanda karniola bal arısı, yavru hastalıklarına diğer arı türlerinden daha dayanıklıdır. Carniola bal arısı sakin bir yapıya sahiptir. Saldırganlıkları yoktur. Kovan içinden peteği çıkarsanız bile kovanı terk etmezler. Bu durumları da değerlendirilip, oğul verme isteğinin ıslah edilmesi yoluna gidilmektedir. Carniola bal arıları bu özelliklerinden dolayı son zamanlarda en çok aranan arı konumuna gelmiştir.

4) Kafkas Arı Türü: Kafkas arısının ülkemizde üretim sahası Ardahan ili Posof ilçesidir. Kafkas bal arılarının ana vatanı Kafkasya bölgesidir. Kafkas arısı yaşadığı yere göre iki türe ayrılır. Bunlardan birincisi dağlarda yaşayan Kafkas arısı gri renklidir. Kafkas arısının ikinci tipide alçak veya ovalık yerde yaşayan tipidir. Bu tip olan arılar sarı renklidir. Kafkas bal arılarının en fazla tercih edileni dağ kesiminde yaşayan tipidir. Kafkas arısı aynen carniola bal arısına benzemektedir. Kitin rengi koyu kıl örtüsü açık gridir. Erkeklerde göğüs kılları siyahtır.

Kafkas arısı uysal bir yapıya sahiptir. Yavru verimi yüksektir. Kuvvetli aile oluşumu isterler. Oğul verme özellikleri zayıftır. Kovan içerisinde propolisi çok kullanırlar. Kovan temizliği zordur. Kış için fazla bal depolarlar. Bal verimleri bazı arı türlerine göre yüksektir. Ana arıyı kolay kabul etmezler. Kafkas bal arıların dağ tipi, ülkemizde Doğu Anadolu Bölgesinde ve Doğu Karadeniz Bölgesi yaylalarında yetiştirilmektedir.

5) Kıbrıs Bal Arısı: Kıbrıs bal arısı küçük yapılı koyu sarı renklidir. Çok hırçın ve saldırgan bir yapıya sahiptir. Kıbrıs bal arısının bu özelliğinden dolayı kontrolü ve idaresi oldukça zordur. Melezleme sonuçlarından iyi sonuçlar alınamadığından fazla tercih edilen bir arı türü değildir. Ülkemizde Akdeniz Bölgesinde azda olsa bulunmaktadır.

6) Suriye Bal Arısı: Suriye bal arısı aynen Kıbrıs bal arısının özelliklerine sahiptir. Bu özelliklerinden dolayı fazla yetiştirilmemektedir. Verimi düşük arıların ülkeye girmesi ülke arıcılığı içinde zararlı olmaktadır.

7) Anadolu Arısı: Anadolu arısı genelde esmer renklidir. Sakin tabiatlı bir arı türüdür. Her türlü iklim koşullarına uyum sağlayan Anadolu arısı çok çalışkan bir arı olarak bilinir. Anadolu’nun hemen hemen her bölgesinde yetiştirilmektedir.

8) Belfast Arısı: Buckfast arısı dünyanın en meşhur HİBRİD arılarından. Hibrid arıda farklı ırklardan genetik özellikleri bilinen arılar kontrollü şartlarda ve yapay dölleme kullanılarak birleştirilir. Yani Karniyol, İtalyan ya da Kafkas gibi ayrı bir ırk değil Bu tür birleştirmelerde melez azmanlığı denilen olay gerçekleşir ve ilk nesil analar kendi ana ve babalarından daha verimli olur. Bal verimi yüksek.yavru atımı hızlı ve yön bulma konusunda başarılıdır.

9) Yığılca Arısı: Batı Karadeniz Bölgesi Balarısı (Apis mellifera L.) Populasyonun Morfolojik Özellikleri isimli bildirisinde Yığılca arısının scutellum renginin sıfıra yakın olması ile diğer bal arısı populasyonlarından ayrıldığı bildirilmiştir. Diğer bazı araştırıcılarda yayınlarında Yığılca arısının farklı bir ekotip olduğundan söz etmektedir. Araştırma sonuçlarının yayınlanması ile literatürlere giren Yığılca ekotipi yüksek bal verimi ile Türkiye arıcılığına ümidi olara gösterilmektedir. Türkiye’nin 56 farklı lokasyonundan örnek alarak yaptığı araştırmada Yığılca arısı vücut iriliği ve organlarının uzunlukları bakımından diğer illerin arı popülasyonlarından farklı bulunmuştur. Yığılca arısının ön kanat uzunluğu ortalama 9.30; arka kanat uzunluğu ortalama 6.60 çıkmıştır. Bacak karakterlerinden Femur uzunluğu * 2.81 Tibia uzunluğu *3.23, Basitarsus uzunluğu*2.18, Basitarsus genişliği* 1.20. olarak bulunmuştur.

Yığılca ekotipi yüksek bal verimi ile Türkiye arıcılığına ümit vaad ediyor. Çalışkan , kışa dayanıklı, diğer ekotiplerin 3 katı bal verimine sahip. Gelecekteki ıslah ve seleksiyon çalışmaları için ümit vaadediyor. Yığılca Ekotipi Saklı kent Yığılca’nın il merkezine çok uzak olması yollarının bozuk olması nedeniyle bu ilçeye dışardan göçer arıcı girişi söz konusu olmamıştır. Modern hayatın henüz uğramadığı Yığılca’da tıpkı insanı gibi doğanın ve arılarının dahomojen yapısı bozulmamıştır. Yığılca arısının Anadolu ve Kafkas arısına göre 3 katı daha fazla bal verimine sahip olduğu görülmüştür.

10) Muğla Arısı: Muğla arısı anadolu arı ırkının bir çeşididir. Her arı ırkı doğal ortam sonucu oluşuyor. Karadeniz bölgesinde Muğla arısı vardır ama karadenizliler her yerde gezginci arıcılık yaptıklarından gezginci arıcılık nedeniyle bilmeyerek buraya gelmiştir. Kafkas arısı ile başa baş mücadele edebilir fakat teknik arıcılık kanunlarını uygulamak lazım ki karadeniz bölgesinde bu arının başarılı olma şansı yok çünkü kafkas arısından iyi bal yapsa bile kışa dayanamıyor. Başka bölgelerde belki olabilir verim ve başarı alınabilir.

11) İtalyan Arısı:  Eskiden beri üstün özelliklerini koruyan üstün bir arı ırkıdır. Asıl yurdu Kuzey İtalya’dır. İtalyan arıları çok çalışkan ve uysaldırlar. İtalyan arı bol yumurtlama yeteneğine sahiptir. Yuvarlak karınlı, oldukça uzun dillidir. Dil uzunluğu 6,3 – 6,6 arasında değişir. Genellikle sarı renklidirler. Bu arılar “ Golden Bee” (altın arılar) olarak adlandırılırlar. Aşırı sakin ve iyi huyludurlar. Sokma eğilimleri çok azdır.

Dünyada ve ülkemizde bulunan arı türlerive çeşitleri nelerdir konusuna dair bir çok arı türlerini bir araya getirerek yazmaya çalıştık. Muhakkak dünya genelinde bir çok arı türü var ama verimli ve işe yaraya arı türleri yukarıda gibi olmaktadır.